It’est ki narendi ki in Sardigna ddoi at « jenoçìdiu » nosi cambiat, opuru nosi fait cumprèndiri mellus sa cunditzioni nostra ? Como induna surra de meledus, induna dibata in S’Indipendente si ponit sa Sardigna, in pari cun sa Palestina, aintre de is logus ki ant sunfriu unu jenoçìdiu, ca podiat respùndiri a sa definizione de Lemkin (referèntzia jenerali po definiri it’est unu jenoçìdiu segundu sa lei internatzionali).
Custu est unu jogu perigulosu, ca nosi essentzializat torra, nosi strecat induna manera de èssiri, candu invecias sa cunditzioni sarda mi parit prus amesturada. Custu est unu jogu ki oberit is portas a definitzionis ki podint negai puru – a s’imbessi – su fatu ki seus colonizaus, dipendentis, e stontonaus de s’italianizatzioni fortzada, po nai, ponendi custas cunditzionis polìticas, curturalis, e spiritualis puru ke secundàrias, cunforma a sa rexoni ki spiegat totus is atras. Seus “modernus” o “antigus”? “Europeus” o “mesuterràneus”? “Rejoni” o “colònia”? O incapas “colonizadoris” (narant Deplano e Pes)? Mancai, seus in mesu, o seus cosa amesturada. Sa trampa de s’identidadi (a bortas, mi benit de pensai, de unu bisonju malàidu de identidadi) produit sempri custas essentzializatzionis, e de si ndi fàiri profetas. Profetas cun pagu profetu po su pòpulu sardu. A ndi fàiri calai scioberus e stratejias polìticas de unu slogan e no de connoscèntzia de una situatzioni betit a sa sderrota, comenti est suçèdiu fintzas a imoi, difatis. Ma teneus possibilidadis polìticas meda de resistiri, ki no siant sa barricada sceti. No ti donant manera de fuiri a sa pregunta, est a donai sceti una sceda: Eja, o Nossi? E si sa respusta fessat in mesu? E si sa pregunta no fessat pertinenti? Defatis, est sù ki pensu deu.
Jenoçìdiu est candu a unu pòpulu ddu sperdint, e no ndi donant sa possibilidadi de intrai, de apartènniri, mancai ke parti secundària, indunu cunjuntu, indunu insiemi dominadori. A is Nativus americanus, a is Palestinesus, a is Armenus, Assìrius e Gregus in Turkia, a is Ebreus, no ddi nd’ant donau, de sceda. A nosatrus is Sardus nos’ant donau sa possibilidadi de jogai a su çitadinu italianu, a su lìeru fartzu, de sèrie B. Tamburinus sardus, is mellus ki kistionant s’italianu, is prus ki gherrant po s’Itàlia, is prus prontus a serbiri. Ah, sa “jenti sarda” ki ddi praxit a Vannacci puru. Çertu, nosi sperdint, ma pagu-pagu, nosi furant sa terra e sa limba, ma a pagu a pagu. Nosi disterrant o noi ocint puru, a malaidias, cànkerus e anemias, ma a bellu-a bellu. In cuncàmbiu, votaus, collaboraus, biveus, unus cantus s’arricant puru, opuru intranti in sa literadura italiana ke “scriitori sardu”, e teneus calincuna pimpirina de çitadinàntzia e de welfare: sù ki abarrat. Ke theracus, ma biveus. Custu jenoçìdiu, est?
Creu ca cust’ènfasi no nos’ajudit meda a cumprèndiri cali siat sa situatzioni de sa Sardigna. Mancai fessit jenoçìdiu. Su problema de is prus de is ativistas e de is sardus est ca no connoscint sa cunditzioni soçio-econòmica de s’Isula e s’amesturu aintre issa e sa cunditzioni de su logu, de is animalis, de is terrinus, de su mari, de su padenti. Pagu partint de sa cuota de isfainaus, de malàidus pagu sighius, de is dipendèntzias de drogas ma puru de psicofàrmacus, de is tentas de suiçìdiu e de is suiçìdius fatus (sa prus arta de Itàlia), de sa cuota de jenti bogada de is iscolas, de su decadimentu de is universidadis, de su logu alluau e incuinau ki teneus (prus ki totu in Maurreddia, ma puru in Casteddu, in Portu Turre, etc.). No bastat a tzerriai a su jenoçìdiu o a sa colonizatzioni. Tocat a studiai e a costruiri una polìtica donendi importu a is personas e a su logu, no a su slogan.
Pigaus sa kistioni de sa limba. Ita bolit nai « jenoçìdiu linguìsticu » ? Candu is prus de is babbus açetant de fueddai s’italianu a is fillus e a is fillas, it’est? Mancai, integratzioni in s’Itàlia, podint respùndiri cun rexoni is “unionistas” o is dudosus. Si studiaus sa cunditzioni de su sardu, aparessit luegus ca sa kistioni est sa “trasmissioni intergeneratzionali » e sa bitòria de s’idea ki a fueddai su sardu fiat dannarju po is pipius, e ki su sardu no teniat dinnidadi de limba ki nci balessit sa pena de impreai e de incurai (cosa cumparthida de is indipendentistas puru, comentziendi de is ki scriint a innoi). Su pagu e su nudda de cuscèntzia natzionali sarda at jogau unu ròlliu mannu o pitiu? Poita medas ativistas a s’imbessi narant sceti ca sa kistioni est sà de su standard o de una lei? At a èssiri importanti puru (deu creu ki ddu siat), ma si no ddoi at cuscèntzia difùndia, e resistèntzia in su kistionu fitianu e in su scritu, abarrat unu proclama.
Aici etotu, si tzerriaus a su “jenoçìdiu” kena a dd’argumentai, a ita serbit? A s’imbessi, podit èssiri puru perigulosu ca no podit cumbìnciri, est un’idea dèbili.
Curiosu est ki is indipendentistas testimonjus de tropu sderrotas s’apicighint sempri a slogan magnilocuentis e no impreint su tempus insoru a studiai sa cunditzioni de sa Sardigna, a manera de cumbìnciri sa jenti, de fàiri crèsciri sa cuscèntzia. Totus eus connotu su fueddu arabbu « sumud », ki podeus incapas bortai ke « resistèntzia ». Ca custu est su puntu. Candu resistis, as jài bintu. Candu ponis su corpus, sa carena tua, cun is abilidadis tuas, faci a su podèriu, as jài bintu. Candu sighis o torras a cumentzai a kistionai e scriri su sardu, as jài bintu. Candu t’arrefudas de donai sa terra tua, defendis su paesàgiu e su logu, candu gherras contras a s’alluamentu e is malaidias ki sighint, as jài bintu.
Alessandro Mongili Porru
Imàgini: Pablo Picasso, Il massacro in Corea, 1951 Olio su tavola, Musée Picasso, Parigi, liberacittadinanza.it
