
Die internazionale de sa limba materna
Pro it’est chi afestamus custa Die, totus dd’ischimus (e a chie nono est a lèghere Sa Die internatzionale de sa Limba Materna) e ite però siat custa Die, e ite signìficu fùngudu apat, non totus ddu tenimus craru. Pro nàrrere: e cal’est sa limba materna?
Sena intrare in cuntierras modernas chi atzinnant a unu “chèrrere pònnere a una banda su babbu dae sa relatzione genitore-figiu/a”, naramus chi impitamus su tèrmine “materna” proite ca est gràtzias a sa mamma chi una persone isterret sa primu relatzione cun su mundu, dadu ca issa chistit custa persone in coa durante noe meses e ca sa boghe chi custa persone ascurtat, antis de sa de su babbu puru, est sa boghe de sa mamma. Acraridu custu podimus annànghere chi “limba materna” est sa primu limba imparada o in casu de bilinguismu, sa imperada de prus, sa chi cumprit prus funtziones comunicativas “limba materna” est sa chi ddoe tenimus prus cumpetèntzias (averigua cale sunt in su QCER); “limba materna” est sa impitada in situatziones de partecipatzione emotiva forte; “limba materna” est sa chi permitit a su faeddadore de s’identificare cun una cultura in particulare.
In segus ddu at de annànghere chi su de èssere unu pitzinneddu iscolarizadu in un’àtera limba, sa limba dominadora de sa comunidade in ue istat pro nàrrere, non cheret significare chi cussa siat sa “limba materna” de su pitzinneddu ma feti ca dda depet imparare pro s’ammarolla e prus a piatzu podet èssere chi su matessi pitzinneddu no potzat sighire imperende e imparende sa “limba materna” sua.
Como ca est prus craru ite siat sa “limba materna” podimus sighire narende a it’est chi serbit custa Die internatzionale de sa Limba Materna, pro ite la tenimus marcada in su calendàriu.
Sa Die Internatzionale de sa Limba Materna serbit a nos ammentare ca chie faeddat una cale si siat limba, no solu una limba dominadora o faeddada dae persones meda, si nono fintzas una limba de minoria, tenet deretu a:
• dda faeddare
• èssere cumpresu
Dae custos duos puntos podimus cumprèndere ca, pro chi unu faeddadore potzat gosare de custos duos deretos tocat a mantènnere biatza una comunidade de faeddadores e duncas, dadu custu assioma nde podimus bogare a campu àteros duos puntos de fundamentu: pro chi is deretos de una persone chi faeddat una dada limba siant assegurados tocat a permìtere e favorèssere in cussa dada comunidade chi sa limba in chistione siat:
• imparada in iscola
• impitada in sa vida sotziale, economica e politica.
Torrende a su cuntzetu de “limba materna” est làdinu su rolu chi cumprit sa mamma faeddadora, o in casu su babbu segundu sa règula One person One language (est a nàrrere chi a cadaunu de is genitores at a chistionare feti sa limba materna cun su fìgiu), in su protzessu de passàgiu de una limba e de is cunsecuèntzias chi produint is sèberos issoro cando detzident de no sighire impitende sa limba materna cun is figios, limba chi est cumpartzida o nono dae sa comunidade in ue istat sa familia.
Comente bene ischimus sa limba sarda est una limba de minoria (e minorizada fintzas proite ca est rezelada, posta a un’oru, tenta in pagu cunsideru) est a nàrrere una limba chi est faeddada dae pagu persones, e in prus est chistionada a intro de una comunidade in ue un’àtera limba est dominadora e depet gherrare pro si mantènnere in vida.
De su profetu, cognitivu e sotziale, chi otenimus in chistionare prus limbas, nd’ant faeddadu e nde faeddant meda e in medas pro cussu est chi oe, in custa die nodida, amus seberadu de allegare de is dannos chi causamos cando sende faeddadores de una dada limba seberamos de lassare mòrrere cussa limba pro impitare sa limba dominadora. Nois chi faeddamus e istimamus sa limba materna nostra, su sardu, depimus tènnere cussèntzia de unos cantos perìgulos chi andant paris a custu sèberu.
Cunsecuètzia dereta si seberamus de no imparare su sardu, limba materna nostra, pesende su fedu in Sardìgna:
1) ddu pesare sena paràulas. Si non tenimus unu bonu livellu de sa limba dominadora (ca is cumpetèntzias prus fortes ddas tenimus in sa limba materna), cussu matessi livellu, o fintzas prus bassu, amus a imparare a fìgios nostros;
2) ddu pesare sena cultura. Is pitzinnos s’ant a pesare diferente de is fedales sardofonos proite ca tra issos ddoe at a àere unu gap culturale mannu, su matessi barrancu nci ddus at a istesiare de giajos, bighinos e de totu is àteros sardofonos;
3) ddu pesare sena “domo”. Sa limba materna est una “domo” e a cussa “domo” torramus totus una bia betzos e fìgios nostros nos ant a abbirgongiare, a mannos, ammentende-nos cussa farta in s‘ora chi no ant a tènnere peruna “domo” a i nue furriare;
4) ddu pesare sena ideales. No amus tentu contu de su fatu ca “ònnia limba bàlet” e duncas a sa limba materna nostra ndi dd’amus bogadu ònnia valore, nos nd’at pàrfidu brègungia.
Custu naradu podimus concruire cun su fatu ca a pesare unu pipiu cheret trabballu in cale si siat limba seberamus de chistionare cun issu/issa e ca sa Die Internatzionale de sa Limba Materna no est feti una die de ammentos si nono unu momentu chi nos agiudat a afortìre, avalorare, cunfrimare unu progetu de vida.
Imàgini: usi.ch