
Su mundu a fundu in susu, o puru is concas furriadas?
Ligendi, meledendi, ascurtendi is commentus in custas diis malaitas de gherras e bombardamentus, is fueddus chi intendis funti “custu est macu”, e su mundu est andendi a fundu. Chistionendi de polìtica internatzionali e de custa “gherra mundiali a arrogus”, segundu sa definitzioni famada de su Papa Franciscu.
Ma furriai sa conca a su mundu no serbit né a ddu mudai, né a ddu cumprendi. No est fàtzili, ma tocat a circai de cumprendi a su mancu in cali mundu seus. Ca su mundu, de repenti, at mudau a manera profunda, e a abarrai coerentis cun spiegatzionis nàscias in un’atru tempus, po spiegai atrus fenòmenus, no serbit prus a nudda. Su chi totus podeus biri, est sa torrada de is Istadus-natzionis traditzionalis. Parit s’antigòriu su tempus de su procès cadelanu, chi in Sardigna eus bìviu cun intensidadi, e is tentas po s’autodeterminatzione sarda chi ant marcau is annus passaus. Imoi seus in gherra, siat ìbrida, opuru cumbàtia deaderus, acanta de domu.
S’unda manna de is bìncidas soberanistas e de is deretas natzionalistas pariat a no si firmai mai in is ùrtimas eletzionis. Circant, e agantant, consensu, bincint is eletzionis, prometendi de torrai agoa, a su passau pèrdiu e gloriosu. Sa Trìada Putin-Netanyahu-Trump bolit assetiai torra is Istadus insoru. Impreendi sa gherra puru. Su russu, torrendi a su passau imperiali de sa Rùssia, inui no ddoi at logu po is natzionis “dèbilis” o puru “chi no esistiant prima de s’URSS”, che s’Ucraina. Po custu, at fatu tres o cuatru gherras (contendi sa cecena), aberendi su vasu de Pandora de sa cuntierra de is làcanas in Europa, chi fiat abarrada bastanti unu tabù a pustis de sa Segunda gherra. S’israelianu, a su passau bìblicu, chi pois est unu mitu totali, ca mancai apant circau a perda furriada (literalmenti) no ndi ant agatau nimancu una de perda cunfirmendi s’esistèntzia de Mosé, de s’Esodu, de su rennu de Dàvide e Salomoni, e de sa pròpia fàbrica de unu tèmpiu in Jerusalemi. Totu inventau, comenti nosi spiegant is archeòlogus israelianus etotu, in su tempus de su Rei Josia, e pagu ainnantis e pagu a pustis de sa torrada de s’esìliu babilonesu. Però no si podit nai, e generatzionis intreas de israelianus creint tzurpamenti de tenni unu deretu a pitzus de cussa terra, chi is abitantis berderus no tenint (!). Duncas, a ddus sperdi siat e a sighi una gherra infinida, chi nemancu dispraxit a s’Ocidenti, chi càstiat de castiada coloniali a su Mesorienti. Agoa no podint torrai, s’idea insoru dda biint che sagrada, e duncas sighint a bociri, in nòmini de sa “siguresa”. Ma no funti is bombas, ma una polìtica rafinada sceti podiat assegurai a Israele de sighì a bivi. A sa fini, s’eroi de su tempus nostru, Trump, chi at tentu s’ingegnu de agatai unu nòmini pro totu custa cosa: A torrai s’América Manna (“Make America Great Again”). Manna che bìddiu e oddeu de su mundu, che coment’a issa atra no ndi esistint, Impériu modernu, e sighendi a dilliriai. A s’americanu de is biddas spèrdias insoru, innoranti che craba, prenu de dèpidus e spramau de sa tzitadi, inui dòminant is libertadis de su corpus, de s’amesturu de totus cun totus, de su pensamentu lìberu, custa cosa no dispraxit ca nci agatat una venga, una revesa, de sa mala sorti sua.
Custu contu agatat su publicu suu, ca est unu contu beçu e connotu. Difatis, po ddu contai, tocat a ndi bogai cosa meda, de sa realidadi e de su contu. Sa primu cosa, est sa kistioni planetària. Essius de pagu de su Covid, giai si ddu funti scarèsciu. E cun issu s’unda callenti chi s’est allupendi a totus, pròpiu in custas diis. Ddu spiegant che a unu cumplotu de no si cumprendit chini, provant a ndi ghetai nexi a custu o a cuddu, a sa Cina o ai dotoris o a is scientziaus climatòlogus. Ma sa genti est morta, su tempus est mudadu, su callenti e sa farta de àcua, dda misuraus, dda medeus, dda biveus. S’avolotu de sa terra si negat e si boliat ca sa nadura si fessit citia. Ma sa natura, oi, chistionat cun is boxis de sa scièntzia e de sa connoscèntzia. Ddu bieus in Sardigna, in sa resistèntzia a sa speculatzioni eòlica, chi bolit spèrdiri po sempri su paesaju sardu, comenti unu muntoni de cumitaus e de genti sperta cuntierrat a is chi circant rexonis po giustificai su de prenai sa Sardigna cun grandus palas eòlicas po su profetu allenu, e su dannu mannu nostru. Custus polìticus chi àgitant bisus de torrada a su passau gloriosu no tenint idea po oi, e nisciuna polìtica po su benidori. De su benidori, pròpiu no ndi kistionant mai. E puru timint a is pòpulus chi no teniant istadu, no teniant scriitura, no teniant limba, che nosatrus etotu: is georgianus, is cecenus, is ucrainus, is palestinesus, is afro-americanus, is ispanu-americanus. Totus bolint kistionai e nc’essi.
Ma sa cosa chi su prus est scarèscia in custu tretu, est ca is Istadus chi totus custus bolint fai torrai mannus sunt unu bòtulu sempri prus sboidau. Aintru no nc’est capia: no guvernant prus nudda chi siat importanti. E mancai ddu torrist mannu, unu bòtulu boidu chentza capia abarrat. S’economia est globali, is retzas nosi connetint cun dònnia logu chentz’e cunsiderai inui seus. Prus chi totu, sa produtzioni e sa cadena de produtzione non est prus cravada in unu logu, s’est deterritorializada. De chinò mancu funtzionat beni. Duncas, cali benidori tenint is bisus patriotardus de torrai mannus de custa Trìada e de totus is demagogus chi nosi ingìriant ? Certu, sa gherra est un’esitu, comenti sa sconçadura de cuddus sepulcrus incarcinaus de entis internatzionalis. Ma fintzas a cantu dda podint tirai ? No ddi bastat sa resistèntzia chi comuncu ant agatau, corriatza, a is bisus neo-imperialis insoru ? Su fini, est chi is polìticus de is Istadus-natzionis chi connosceus abarrint asseliaus. Chi no mudit nudda in is pratzas de crèsia de su business as usual insoru. Ma su prètziu cali at a essi? Su primu, est su sciùsciu planetàriu chi, avvisant is iscientziaus, comentzat a no essi prus recuperàbili. Su segundu, est un’economia rallentada, cun poberesa prus manna, prus chi totu po chini pòbaru est giai, o si fiat postu mellus de pagu tempus. Tèrtziu, est s’atacu a sa scièntzia e a sa connoscèntzia, anticipau de is guvernus berlusconianus e in Rùssia, e torrau a essi spetaculari in América.
A sa fini, sa polìtica de torrai agoa de sa Trìada Putin-Netanyahu-Trump chi cumandat oi, no tenit benidori, e spereus chi no siat a nosatrus a ndi pagai su contu.