Fèminas, òmines e fenòmenos de importatzione

De Alberto Mario DeLogu


Sa majoria de is arrenegos soçiales e culturales de sa casta urbana sarda de oe sunt importatziones coloniales dae Nordamerica coladas de Italia. Narant is californianos, barrosos: “su qui suçedit oe in California suçedit intro de annu in su restu de América e intro de dege annos in restu de su mundu“.
Tenent resone: sa majoria de is etiquetas imperadas oe, qui is italianos si nce bufant cun sa cuntentesa de quie iscoberrit cosa primadia, dd’ant inbentadas dae ora meda. E fintzas is sardos si nce bufant su matessi bufondju.

Tocat assaborire qui sa soçiedade sarda est diferente de cultura e de istoria. Ddu fiat fintzas a cent’annos fahet, inantis qui sa scola, sa televisione e internet nos furrierent a penisula culturale italiana e americana.
Sa çivilidade sarda no est una çivilidade jóvana e drodde, allampanada e individualista que s’americana. Est una çivilidade antiga qui conoscet sa complessidade e si nce fuit dae is simplificatziones e dae is etiquetas de custu tempu babalocu.

Pro 40 mija annos s’arte sarda at affiguradu sa çentralidade de sa fémina. Deus in Sardinnia fiat fémina, ingiriada dae féminas. Fémina fit sa cultura, s’arte, sa meigina e tota sa sabiduria.
Fintzas a sa dominatzione sabàuda, in Sardinnia bi fiat una traditzione matronímica o patro/matronímica: is fijos si pesaíant de sambenau a sa mama, o a mama e babbu umpare. Diversamente dae Italia, sa Sardinnia fit matriçéntrica: no fiant is féminas cojuadas is qui lassaíant sa domo ‘e sa mama, fit s’ómine. In sa còjua a sa sarda, diversamente dae sa còjua a s’italiana, sa fémina no fiat obligada a batire doda. Is qui istudiaíant, in is familias, fiant pruscatotu is piçiocas, intertantu qui is mascros si nc’andaíant a laorare cun su babbu.

Is familias sardas ant connotu mescamente unu diarcadu matrifocale ue ómines et féminas collaboraíant cun ofiçios diferentes e canteparis. A sa fémina su podériu verdaderu subra a sa vida e is carenas, s’iscola, sa salude, cójuas, sacramentos e interros, amministraztione de su dinari e de s’interessu, relatziones soçiales e comerçiales. A s’ómine su podériu subra a is aímines de traballiu, bama, in su sartu, in sa truva, in sa mina, in su cantiere e a soldadu. Prus pagas bortas, in çertas castas ebbia, su podériu formale de is medàllias e de is incarrigos públicos.

Is famílias sardas fiant incravadas subra a un’asséliu pare-in-pare: sa fortza e sa sinceresa de s’ómine asseliaíat sa fémina, e sa sabiesa e sa sinceresa de sa fémina asseliaíat s’ómine. Su “mansplaining” in sa soçiedade sarda fit deveras unu “womansplaining”: is féminas ispricaíant, ammonestaíant, inditaíant e dissiplinaíant, cun varios medios carosos e fortzosos, mescamente psicológicos.
Is féminas sardas ant tentu sa contabilidade de is amistades e inamistades de sa familia, e dd’informaíant maridos, frades e fidjos, otora iscontividjados. Is féminas pedíant a is mascros de domo “seas un’ómine” e ddis pedíant fatuvatu de si faher armas de justissia e de vindita.

Sa soçiedade sarda, fundada subra a sa responsabilidade parívile, no bajulaíat bene sa falta de seriedade in is tratamentas. Su gai-nadu “catcalling” fit pruscatotu unu jogu masedu intr’e mascros, strunciadu e judicau male si barigaíat is límines de su jogu. In Sardinia, afracas e aprofitamentu cuntra sa fémina semper ant tentu iscarmentu malu pro s’ómine qui si b’atreveiat. Sa soçiedade sarda fit fundada subra su prinçipiu de su gabbale prus mannu de sa fémina e de su deretu suo a un’amparu prus mannu.

Est unu prinçipiu qui siguet in àtera soçiedades meda: is ómines sunt prus pacu paparra, fahent fainas prus periculosas e mortales, sunt is noe partes de dege de is mortos traballande, e bivent a cabupé oto annos prus pacu.
Is soçiedades de su Nord Europa e América ant propassadu su prinçipiu de su deretu de sa fémina a prus de amparu, ca no ddu cunsiderant cosa pare-pare. E ddu pagant caru, ca tenent fintzas a dege bortas prus de féminas bocidas que non in àteros locos.

Sa “rape culture”, cultura de su sfloramentu, est mescamente fenómenu de importatzione, arraiginadu in sa visione cumpetitiva anglosàssone de sa fémina que inimigu de cumbatare e addutuperiare, e non que cumpanja e alleada. S’iconografia pornográfica e su malufaeddu qui oe açupat is relatziones intr’es is jóvanos tenent cussas raiginas.
S’idea qui sa masculinidade e is tratentzias de is mascros sient “toxic” e duncas cosa de aderetzare, est àteru import coloniale.

Sa feminizatzione de sa scola e de is programmas, qui in Nordamerica est reconnotu que problema, mescamente in is comunidades autóctonas, est fatende meda jovanos mascros sardos a s’isgançare, a lassare sa scola, a iscrobare e a bortas fintzamenta a si bocire.

Is nativos de América narant “woman makes man, man makes woman”: sa fémina sestat s’ómine e s’ómine sestat sa fémina, in una relassione de co-dependentzia qui sa soçietade oçidentale individualística juigat anticuada e peri straviada.
Sa cultura sarda format parte de sa cultura mediterrànea e juget elementos de ambos oros de su mare nostrum. Sa faina de sa fémina in sa çivilidade sarda assimiljat a sa faina de sa fémina in s’oru meridionale.
Peri s’arrogàntia culturale oçidentale valorat s’idea qui is féminas in s’Islam siant de prus pagu gabbale que s’ómine. S’euroçentrismu culturale bolet cumbincer qui sa çivilidade tenjat solu una filada, e que nois ebbia tenemus su deretu de seberare qui est adananti e qui est adasegus in custa marçia unidiretzionale.

Is féminas de su mundu afrontant oe disafios e dificultades illacanadas umpare a is ómines issoro: guerras, cambios climáticos, desertificatzione, isfrutamentu de riquésas naturales, pandemia, sanidade, traballu de domo centza pagadu, strupios sessuales et cétera.
Unu cumprobu recente manijadu dae UN Women in su 2020 nos at ammustradu qui sa pandemia at lómpidu is vidas de ómines e féminas casi de manera paris. Féminas e ómines in su mundu afrontant is dificultades e andant peri s’àndala de sa vida afaca unu de s’àteru e cun spiritu de cumonia, et gasi dae 200 milja annos. Si no esseret stadu gasi, sa spéçie umana no diat esser campada.

Custu campadolju invetzes oe est in perículu. Sa çivilidade oçidentale, competitiva e ingulliona, at incinjadu sa sumana de su furondju de is benes naturales e de sa secadura de is ecuilíbrios naturales e soçiales.
Sa çivilidade oçidentale at spaçiadu is riquésas de su pianéta, adderetura o peri su malu esémpiu. E como si nce furriat contra a issa etotu, comente in una maladía auto-immune, partzendesi pro sessu, djenías, ratzas, etnias, logos de náscida, limbas, relidjones, colore de pedde: totu cosas qui no podimus cambiare, illogu de nos partzire pro cosas que podimus cambiare comente is fatas e is atziones.
Illogu de nos aunire pro cumbatare umpare is tortímines económicos e is apretos ambientales, is çivilidades ricas si sunt consumande in peleas de “identity politics”, sa política de sa spartzimenta, de su totus contra a totus, amparande a benefiçios qui sunt pruscatotu filjos de s’acrescimentu económicu e tecnológicu, e qui abarrant foranos a sa majoría de is ómines e féminas de su mundu.

Is jovanos professioneris urbanos sardos no connoscent sa Sardinnia e dda pensant que pare a milli áteras terras “arretradas”. Istrocant a cinnas culturales coloniales e bisant a culturas qui no tenet nudda de meljus cantu a cumonartzia e egualidade.
S’ideologia de is vitimismos cuntrarios preigada dae intelletuales, teólogos e soçiologos colonizados sardos arriscat de tramudare sa Sardinnia intro de una cosa qui no est stada mai: una terra póbera e atoscada dae disamistades e odias de djenia, de ratza e de sessu.
O fortzis pòbera mescamente pro cussu.

Est importante pro sa soçiedade sarda de s’afrancare de is modellos unconosos de tratamenta intr’e is djenias, e torrare a imbenner is meljus costumantzias de pàrina e cumonartzia.


18 mag 2021

Cumpartzi • Condividi

Lascia un commento / Cummenta

Il tuo indirizzo email non sarà pubblicato. I campi obbligatori sono contrassegnati *

Captcha in caricamento...