Zohran Mamdani intzertendi s’ora

Ita si contat a nosatrus s’exploit  de  s’inconnotu Zòhran Mamdàni in is primàrias democràticas de New York City? Deu creu ki ‘si contit cosa meda, mancai atesu. Intamis de pensai a is diferèntzias, chi funti mannas de seguru, pensaus a is cosas simbillantis. Però, prima, provaus a ammentai it’est suçèdiu cuddu 25 de làmpadas passau, e inui. 

Prima de totu, est acontèssiu ca unu piçocu “democràticu soçialista” de 33 annus ki at tentu ke slogan suu “Globalizaus s’Intifada”, Zohran Mamdani, at bintu is primàrias democràticas de NYC contras a unu guvernadori beçu de su Stadu, unu castosàuru beru, in una çitadi a mayoria democràtica de sempri. Est a nai un’indianu nàsciu in Àfrica, parlamentari de su Stadu (bolit nai, cun sperièntzia), ma ki teniat in contras a totus (imprenta, medias, generatzionis boomer, aparaus de su partidu) at fatu votai 1/3 de eletoris in prus, e at mudau su cursu polìticu. 

Segundu, it’est New York City (NYC)? Certu, çitadi cosmopolita, portu atlànticu prus mannu de s’América, çentru internatzionali de sa finantza (Wall Street), icona de sa curtura pop e no sceti pop de su sèculu de XX. Politicamenti, però, NYC, cun 8 millionis de genti, est sceti su Comunu de New York, o casi. Difatis, NYC, custa entidadi de 8 millionis, tenit una strutura federali, sighendi sa geografia strambòtica cosa-sua. Est partzida in boroughs, est a nai in brugus, ma a sa sarda, no a s’italiana, ca funti bixinaus urbanus e no biddixeddas allikididas po turistas. Su prus connotu currispundit a s’ìsula de Manhàttan, ki tenit sa populatzioni de sa Sardigna, ma su prus populau est su brugu de Brooklyn (2,6 millionis de genti), ki in pari cun Queens (2,3 millionis) ocupat sa parti finali de s’ìsula “longa” (Long Island). Po finiri, is brugus de Bronx e de s’ìsula Staten (Staten Island), in susu e in basçu de s’ìsula de Manhattan, ki in paris faint duus millionis de genti.

Custa bitòria ki at spantau, po su ki ndi podeus cumprendi, dda podeus resumi a custa manera: 

1. S’acetatzioni de su sistema eletorali. In América, su Cunsillu comunali de NYC tenit 51 cunsilleris, e unu Sìndigu eligiu. Is candidaus funti prima inditaus cun is primàrias, e a pustis in eletzionis majoritàrias in 51 collejus scioberaus aintre is listas formadas cun is primàrias. Bolit nai ca is eletoris si nci depint registrai in unu partidu prima ancora de votai a is eletzionis e, si sunt registraus, votant po scioberai a is candidaus de sa parti insoru. E innoi seus. Mamdani at bintu pròpiu a is primàrias, traghendi a votai unu muntoni de giòvanus e precàrius, ki si funti impegnaus meda in sa campagna eletorali, e pighendisì sa mayoria de su votu democraticu e sa candidadura ofiçiali de unu partidu ki at sempri guvernau New York. Mamdani at acetau su sistema eletorali basau in unu prinçìpiu ki no si connoscit in Sardinna, est a nai a graduatòria (ranking up). S’eletori s’agatat sa lista de is candidaus e ddus ponit in graduatòria (Primu scioberu, segundu scioberu, tèrtziu scioberu, scioberu de cuatru, etc.). Aici, no nc’est bisonju de unu segundu turnu. Si contant in deretura is primus scioberus (aundi Mamdani at pigau su 43%), e, sendi ki nemus at pigau sa mayoria assoluda, si açungint is segundus scioberus (inui Mamdani est arrribau a su 56%). Issu at pigau is regulas ki esistint e at circau de ddas furriai a s’interessu suu. Hic Rhodus, hic salta!
2. Sa mobilitatzioni. Mamdani at intzertau s’ora. At postu prima de totu su bisonju de sa genti ma dd’at fatu candu su regìmini ki Trump est strantaxendi at cumentzau a agatai barrancus in su pòpulu. Is americanus funti bonus meda in sa mobilitatzioni. Tenint arti in sa cosa, de su cumitau de bixinau a is movimentus a livellu de istadu o federalis. Scint comenti ponni in pari sa genti po otenni calisisiat cosa, cumentzendi de sa manera de regolli dinai po finiri cun sa manera de fai campagna, in is retzas soçialis prus ki totu a una parti, e a s’atra “porta cun porta”, jenna cun jenna. 
3. Is alliàntzias. Mancai Mamdani siat musulmanu (sciita) e pro is deretus palestinesus, at tentu s’acotzu fintzas de su prus de importu polìticu ebreu de NYC, issu puru candidau (invitendi a is eletoris suus a votai a Mamdani ke segundu scioberu). In sa çitadi cun su prus de is ebreus de su mundu (duus millionis), a pustis de Tel Avìv. Ma is alliaus suus no ddus at agataus ponendi in pari grupus pensaus ke istruturaus, ma sighendi is interessus comunus. Su prinçìpiu pigau est stetiu: a essi de acòrdiu in pitzus de su prus de is cosas, ponendi a una parti su ki no cuncordaus, ma a manera aberta. 
4. Su programa soçialista. Democràticu a manera funguda, kene de bisus de torrada a sa ditadura o a sistemas de therakia o presonis a celu abertu, Mamdani est soçialista ca su programa suu est soçialista, est a nai tenit polìticas soçialistas in sa capia, mentris in Sardigna narant ki sunt soçialistas o comunistas, ma programas de capia soçialista no ndi portant. Su bonu leader ascurtat e intèrpretat is bisonjus de una soçiedadi. Su leader bonu de manca si ponit a sa parti de sa genti normali, no de is esigèntzias “generalis”, ki cuant is de cuddus ki cumandant, e nemancu de slogan in foras de sa vida de is eletoris suus. E innoi su gèniu de custa manovra polìtica est pròpiu, a bisu meu, su de ascurtai, studiai, interpretai is bisonjus de sa genti, de una çitadi, e no de is mèdia, de “ìs de nosu” o de is amighixeddus, de is ideologias. People have the power, cantât un’atra newyorkesa.
5. Dòixi puntus, esprìmius cun una gràfica noa, ki markit sa diversidadi e seghit cun is modas de sa comunicatzioni polìtica, ma ki si lassit castiai. In su jassu  https://www.zohranfornyc.com/platform si podit biri unu programa sintzillu, ma cun prioridadis invertias cunforma a s’agenda polìtica ki dòminat. A is problemas de sa genti, donat respustas ki podint mancari parri puru demagògicas (ke is supermercaus comunalis, ma in Casteddu puru is prus beçus s’ant a regordai s’Ente cumonali de consumu), cumentzendi de su problema ki in NYC est su prus de importu po sa genti comuna, est a nai sù de sa domu. 

Tandu, Mamdani est atesu ma acanta puru. (No)s’inditat una manera de fàiri polìtica castiendi a su bisonju berdaderu, a is prioridadis de sa genti, a is solutzionis possìbilis po cuddus problemas, a sa cumpetèntzia e fidabilidadi de su candidau, a s’arti de intzertai sa cuntigèntzia, su momentu. Ca a intzertai su momentu est abilesa manna, issa puru, de su polìticu. Bincat o no bincat. 

Immagine: britannica.com